Κούροι - Αρχαία Λατομεία
Ο Κούρος στο Φλεριό (Περιοχή Μέλανες)
Ο κούρος στην τοποθεσία Φλεριό, βρίσκεται μέσα σε στενό ιδιωτικό περιβόλι. Ο κούρος έχει μέγεθος 5.5 μ., ενώ το δεξί του πόδι είναι σπασμένο. Το σπάσιμο αυτό δημιουργήθηκε κατά την μεταφορά του. Το άγαλμα του Φλεριού, λαξεύτηκε κατά το α΄ μισό του 6ου π.Χ. αιώνα.
Ο Κούρος στο Φαράγγι (Περιοχή Μέλανες)
Το δεύτερο άγαλμα, ο κούρος στο Φαράγγι, βρίσκεται στα νότια του Φλεριού σε μεγαλύτερο υψόμετρο, προσβάσιμος μέσω δύσβατων μονοπατιών. Το άγαλμα έχει μείνει στο έδαφος από την εποχή της κατασκευής του (α΄ μισό του 6ου π.Χ. αιώνα), και απεικονίζει γυμνό άνδρα. Το άγαλμα σώζεται από το κεφάλι μέχρι το γόνατο της δεξιάς πλευράς, ενώ το αριστερό σκέλος λείπει. Τα μαλλιά, έπεφταν δεξιά και αριστερά από το κεφάλι στο στήθος, ενώ το πρόσωπο έχει αφαιρεθεί εντελώς. Μολονότι το άγαλμα είναι ημιτελές, ο δημιουργός του έχει ήδη δώσει σ’ αυτό τα γενικά χαρακτηριστικά του ναξιακού γούστου, τις λεπτές αναλογίες, το ρέον περίγραμμα και την έλλειψη της αίσθησης της σάρκας. Το σωζόμενο μήκος του κούρου είναι 3,83 μ. και το συνολικό του ύψος θα έφθανε τα 5,50 μ.
Ο πιθανότερος λόγος ο οποίος τα αγάλματα εγκαταλείφθηκαν στα λατομεία εικάζεται ότι είναι ατυχήματα τα οποία έγιναν είτε κατά την διάρκεια της λατόμευσης είτε κατά την μετακίνησή τους με σκοπό τη παράδοση τους. Στην περιοχή των λατομείων παρατηρούνται επίσης μεγάλοι όγκοι μαρμάρου, ημίεργοι, καθώς και ίχνη από αρχαία εργαλεία.
Κείμενο Β. Ανεβλαβή (αρχαιολόγος), Εμ. Ανεβλαβής (μουσειολόγος)
Αρχαία Λατομεία Μαρμάρου
Αδιάψευστοι μάρτυρες της έντονης εκμετάλλευσης του μαρμάρου στη Νάξο κατά τον 7ο και 6ο π.Χ. αιώνα και της καθοριστικής συμβολής των Ναξίων μαρμαροτεχνιτών στην δημιουργία της μεγάλης ελληνικής αρχιτεκτονικής και πλαστικής τέχνης είναι τα πυκνά ίχνη και λείψανα αρχαίας λατόμησης, τα οποία έχουν διατηρηθεί στον εκτεταμένο μαρμάρινο ορεινό όγκο ανάμεσα στην Άνω Ποταμιά και το Φλεριό των Μελάνων. Η πρώιμη αυτή εκμετάλλευση του μαρμάρου στη Νάξο γινόταν από την επιφάνεια των κοιτασμάτων, χωρίς στοές, με μια εξαιρετική εμπειρία των τεχνιτών στην αναγνώριση των απαραίτητων για τις διαστάσεις των έργων τους συμπαγών όγκων που υπήρχαν στο έδαφος. Στο δύσβατο ορεινό αυτό τοπίο ο περιηγητής συναντά αναρίθμητες μαρτυρίες της αρχαίας λατομικής δραστηριότητας αυλάκια ανοιγμένα στο βράχο που όριζαν από την επιφάνεια τον όγκο που επρόκειτο να εξαχθεί, σειρές από οπές για τις σφήνες με τις οποίες αποκολλούσαν τους όγκους αυτούς, οριζόντιες κοίτες, κλιμακωτές μερικές φορές, που έμειναν μετά την εξόρυξη μεγάλων παραλληλόγραμμων όγκων, ή ακόμη βαθειά κάθετα μέτωπα σε σημεία όπου το συμπαγές πέτρωμα επέτρεπε βαθύτερη εξόρυξη. Στις επιφάνειες του μαρμάρου στο έδαφος σώζονται επί πλέον χονδρικά διαμορφωμένοι σε διάφορα σχήματα όγκοι των οποίων η αποκόλληση δεν ολοκληρώθηκε αλλά και ελεύθερα χονδρικά επεξεργασμένα έργα. Ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό, πραγματικά μεγαλιθικό τέτοιο έργο, που δείχνει την ειδική γνώση, είναι το 7,5 μέτρων και 25 τόνων βάρους δοκάρι, που προοριζόταν για το ανώφλι μιας λίγο μεγαλύτερης από την “Πορτάρα” θύρας, αυτής του ναού των Παλατιών, η οποία έμεινε ψηλά στα λατομεία κατά την μεταφορά προς τον προορισμό της για άγνωστους λόγους. Να σημειωθεί εδώ ότι από τα ίδια λατομεία προέρχονται άλλα τρία μισοτελειωμένα αγάλματα, δύο στο μουσείο της Νάξου και ένα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Η ακριβής όμως θέση όπου είχαν εγκαταλειφθεί στα λατομεία δεν είναι γνωστή. Η αρχαιολογική έρευνα έχει διαπιστώσει ότι στα λατομεία αυτά της περιοχής Μελάνων-Ποταμιάς όχι μόνο ξεκίνησε η συστηματική εκμετάλλευση του μαρμάρου για την παραγωγή μεγάλων έργων τέχνης, αλλά σ’ αυτήν έγιναν και τα πρωτοπόρα βήματα για την ανάπτυξη της μεγάλης αρχιτεκτονικής και πλαστικής.
Πηγή Κείμενο: «Συντήρηση και ανάδειξη του αρχαίου υδραγωγείου Μελάνων Νάξου, αρχαίου ιερού στις πηγές των Μελάνων και αγαλμάτων στα αρχαία λατομεία της περιοχής». Αθήνα 2010.
