Ένα από τα κτήρια της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας στην Νάξο το οποίο δεν αποτελούσε χώρο λατρευτικό, ήταν το θέρετρο των Ιησουιτών στα Καλαμίτσια. Το θέρετρο των Ιησουιτών βρίσκεται σε μία κοιλάδα μεταξύ των χωριών Ποταμίας και Μέλανες. Σε αυτό τον χώρο βρισκόταν παλαιότερα τα ερείπια ενός δουκικού παλατιού με όνομα «Καλαμίτζια». Ο χώρος στον οποίο κτίστηκε το θέρετρο μεταξύ 1679-1681, είχε αγοραστεί από τον Robert Saulger (Γάλλος ηγούμενος των Ιησουιτών) από την οικογένεια Θεολιγίτη το 1678. Η αρχιτεκτονική του κτιρίου έχει στοιχεία γαλλικού μπαρόκ. Το κτίριο είναι διώροφο και γύρω του υπάρχουν δύο βοηθητικοί χώροι και ένας περιστεριώνας. Γύρω από το κτίριο υπήρχαν κήποι και περιβόλια που έφταναν μέχρι το χωριό των Μελάνων. Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας των Ιησουιτών βρισκόταν γύρω από τις περιοχές των Μελάνων, της Ποταμίας και του Τζιτζαμολαγκάδου, συνολικά περίπου 2300 καλλιεργήσιμα στρέμματα. Μετά την διάλυση του τάγματος των Ιησουιτών, το 1773, το θέρετρο μαζί με τα κτήματα παραχωρήθηκαν στο τάγμα των Λαζαριστών μέχρι το 1878 όταν το τάγμα παραιτήθηκε από τα δικαιώματα στην περιοχή. Το 1891 την περιουσία την ανέλαβε το τάγμα των Σαλεσιανών μέχρι το 1927. Στη συνέχεια ακολούθησε δικαστικός αγώνας το 1929 και το 1937 μεταξύ του Σωματείου του Τίμιου Σταυρού και της Καθολικής εκκλησίας για την κυριότητα του κτηρίου. Σήμερα ο χώρος των Καλαμιτσίων, το συγκρότημα των κτιρίων, συμπεριλαμβάνεται στα περιουσιακά στοιχεία του Ιδρύματος «Τίμιος Σταυρός» με έδρα τη Νάξο, το οποίο με τη σειρά του υπόκειται στην εποπτεία του Δημοσίου και ειδικότερα, του Υπουργείου Οικονομικών. Το κράτος απαλλοτρίωσε τα κτήματα τα οποία πλαισίωναν των χώρο των Καλαμιτσίων αλλά όχι τα κτίρια.

Κείμενο Εμ. Ανεβλαβής (Μουσειολόγος)